Hiperaktif Çocuklarda Okul Ortamı (Sınıfı )

Dikkat eksikliği bozukluğu olan hiperaktif çocuklar için,belirli kuralları ve programı olan bir sınıf en uygunudur.Çocuklar en çok , aşırıya kaçmadan ,canlı faaliyetlerden zevk alacaklardır.

Aşırı olursa konsantrasyonunu kaybeder.
Test kitapçıkları, tahtada yazı yazmak gibi işlemler, çocuklara sıkıcı gelecektir. Oturduğu sırası , dış etkenden arındırılması için,pencere ve kapı yanı olmamalı. Karşısında renkli,göz alıcı afişler bulunmamalı. Olabildiğince ön sıralarda oturmalı ki öğretmene ve tahtaya yakın olsun. Böylelikle hem dikkati çabuk dağılmaz,hemde gerektiğinde , öğretmeninden yardım isteyebilir. Çocuğu yalnız başına bir köşede bırakırsanız,o kendi düşünce ve hayallerine dalacaktır. Onun başkalarının denetlemesine gereksinimi vardır,yoksa kendi dünyasında kaybolur.

          

            Öğretmen İilişkisi

Öğretmenlerin tutumu, çocuğunuzun okuldaki başarısında en temel etken olacağından sizin öğretmenlerle iyi ilişkiler içinde olmanız önemlidir. En iyisi, okul yılı başlamadan evvel,öğretmeni ziyaret edip çocuğunuz hakkında,gerekirse DEHB hakkında ona bilgi iletmenizdir. Çocuğunuza doğru ilgiyi gösterecek bir öğretmen , onun hangi koşullar hakkında çalıştığını , ne tür ödüller kullandığınızı:yardımcı malzeme olarak neylerin yararı olduğunu , hatta arada başvurmak için psikoloğunuzun telefonunu sizden öğrenmek isteyecektir. Siz de ondan sınıf koşulları hakkında bilgi toplayabilirsiniz. Aynı zamanda ne zaman gerekirse ,kendisine çocuğunuz ile ilgili yardımcı olabileceğiniz mesajını verebilirsiniz.

            Öğretmen ile iyi bir iletişim kurabilirse,evde çocuğunuzun olumlu davranışı için uygulamakta olduğunuz ‘yıldız’sistemini okulda da uygulattırabilirsiniz. Çocuğunuz böylelikle başarısı için hemen pekiştiri alacaktır , bu da onu öğrenme açısından gönüllendirecektir.

          Çocuğunuza da kendini değerlendirme yöntemini öğretebilirsiniz. Bu yöntem ile davranışı hakkında bilinçlenecektir. Şöyle bir liste yapılabilir

Çocuğunuzun okul başarısını artırmak için başka taklitlerde uygulanabilir. Ev ödevlerini , öğretmenin çocuğun defterine yazması; sınıftaki kuralları ona zaman zaman hatırlatmak gibi 
.

            Öğretmenle ilişki içinde olmak iyidir ama aşırıya kaçmamak gerekir. Unutmayalım ki okullarımızdaki öğretmenler çok sayıda öğrenci ile uğraşmak durumundalar, dolayısıyla onların fazla vaktini almak doğru olmaz,tam aksine etkisi olabilir.

           Ev Ödevi

Genelde, hiperaktif çocuklar ev ödevi yaparken çok zorlanırlar. Onlara bunu kolaylaştırmanın da yolları vardır. Ödevi, aynı evde yapması gereken işlemlerde önerdiğimiz gibi , basamaklara bölün. Örneğin; iki sayfa yazıyı , ikiye bölün ;ya da 20 soruluk bir matematik ödevini dört parçada tamamlasın. Her bölümü bitirdikten sonra çocuğunuza ufak ödüller sunun. Bu ödüller , derse ara vermek şeklinde de olabilir. Bazı çocuklar yazı yazmada zorlanırlar. Öğretmenin onayını alıp ödevini bilgisayarda yazmasını sağlayabilirsiniz;ya da sözlü olarak sunuş yapabilirsiniz;ya da sözlü olarak sunuş yapabilir. Çocuğunuzun ödevlerinde yardımcı olması amacı ile bir ‘ödev arkadaşı ‘ tutabilirsiniz. Bu kişinin rolü , çocuğunuzun ödevi hakkındaki soruları cevaplamak ya da onun cevaplarını kontrol etmektir.

              Daha büyük çocuklar ya da daha kapsamlı ödevler için ödevi yapmaya başlamadan evvel yazılı bir plan yapması – bu plan; kim? Ne ? nerede ? ne zaman ?  niçin ? nasıl ? sorularını cevaplaması önerebiliriz. Bu hazırlığını sizde onunla gözden geçirebilirsiniz.

           Arkadaş İlişkileri

Hiperaktif çocukların bazen nasıl davranacakları önceden belli olmaz. Oyun esnasında kuralları çiğneyebilir, başaramazsa kızar, ya da oyun bozucu olabilir. Bu nedenle de arkadaş edinme ve devam ettirmeleri de zordur. Bu konuda ona nasıl yardımcı olabiliriz.

           

              Oyun Denetleme

            Eve bir arkadaş çağırdığınızda ne tür oyunlar, ne kadar sürede oynanacak,hangi malzemelerin oyun oynanadan odada bulunması gerekiyor. Eğer bir oyun faaliyetinde sorun çıkacak gibiyse, hemen başka bir faaliyete geçin. Onlar oynarken, sizinde onların yakınında bulunmanız hatta zaman zaman onlara katılmanız iyi olacaktır.  Arkadaş davet ederken üç kişi iyi sayıdır. İki kişi gelirse, o ikisi birlikte oynayıp çocuğunuzu dışlayabilirler; dört kişiden fazlada gelirse, çocuğunuzun dikkati dağılabilir.

            Oyun esnasında,diğer faaliyetlerde yaptığınız gibi, çocuğunuzda olumlu davranışı pekiştirin. Ancak onu kesinlikle eleştirmeyin. Arkadaşlarının önünde eleştiri almak üzücü olacak ve çocuğunuzun ters bir tepkisine neden olacaktır. En iyisi sorun çıkmadan onun ilgisini başka yere yöneltin. (diğer çocuk resim boyarken, çocuğunuz onun kâğıdını başka renk bir kalemle boyamaya kalkacak gibiyse , hemen onun ilgisini yanında duran plaster ile yaptığı faaliyete çevirebilirsiniz. ) bu da işe yaramazsa , onu başka bir odaya götürüp, kısa süre orda tutabilirsiniz. Çocuğunuz arkadaşlarından ayrılmak istemeyeceği için hemen gerektiği gibi davranmaya başlayacaktır.

               Çocuğunuza Sosyal  Beceri Öğretin

        Hiperaktif çocukların bir kısmı, insanları nasıl karşılayacaklarını, nasıl göz teması kuracaklarını bilemezler. Diğerleri ise konuştukları kişilerin sürekli lafını keserler,onların dediklerine ilgi vermezler, böylelikle de sosyal temaslarını devam ettiremezler. Ancak bu eksiklikler düzeltilebilir, onlara insanlarla doğru iletişim kurmayı öğretebiliriz. Önce çocuktaki yetersizliği saptamakla başlayalım. Bunu saptarken açık seçik olmak , tam ne öğreteceğimizi ona belirtmek gerekir. Sonra da ona , hatasını nasıl düzeltebileceği anlatabiliriz. Bunu yapmanın en iyi zamanı , onun hatasını gördükten hemen sonra olabilir. Böylelikle hem konuyu unutmadan hemde tam neyi , nasıl düzeltebileceğini, davranışından örnek vererek anlatabiliriz. Öğrettiğinizi tam anladığından emin olmalısınız. Büyük bir olasılıkla çocuğunuzun yaptığı hatanın bilincinde değildir; hiç daha evvel bunun farkına varmamış olabilir. Çocuğunuzda davranışın yanlış olduğunu kabul edince ona doğru davranışı rol yaparak gösterin. Bazen de çocuk nasıl davrandığı hakkında size inanmayabilir. Bu takdirde eğer evde video kamera varsa çocuğunuzun davranışını kaydedip ona gösterebilirsiniz. Birlikte istenilmeyen davranışı izleyip , doğru davranışı ona birkaç kez rol yaparak iletebilirsiniz. Çocugunuz doğru davranışı öğrendiğinde ona ödev verin. Öğrendiklerini , gerçek ilişkilerinde denesin. Sonra da size denemenin nasıl geçtiğini anlatsın. Onun başarılarını pekiştirin , başarısız olduğu durumlarda , nasıl davranışını düzeltebileceğini ona anlatın.

             Genel Öneriler

1-      Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuğunuzdan yaşına uygun davranış beklemeyin.

2-      Çocuğunuza değil, davranışına karşısınız , dolayısı ile çocuğunuza aptal,tembel gibi onu aşağılayıcı sözler söyleyip onu kırmayın. Unutmayın siz çocuğunuza değil onun istenilmeyen davranışlarına karşısınız. Sözleriniz davranışına hitap etsin, benliğine değil.

3-  Beklentileriniz kesin olarak ona iletin. Kabul etmeyeceğiniz davranışların ne olduğunu bunları yaptığı takdirde ne sonuç uygulayacağınızı kesin bir dil ile çocuğunuza belirtin.

4-      Olumlu davranışını sözel olarak ödüllendirin. Bu iyi davranışın olasılığı artacaktır.

5-  Hazırlıklı olun. Siz çocuğunuzu herkesten daha iyi biliyorsunuz. Eğer bir olay çocuğunuza sorun oluşturacaksa , onu bu olaydan önceden hazırlayın ya da bu olayı yaşamasını engelleyin.

6-      Düzen sağlayın. Rutinler, programlar, kurallar düzen sağlayıcıdır.

7-      Ona yapması gereken işleri rica ederek söylemeyin.

8- Duygularını tanımlayın. DEHB çocuklar duygularıyla başa çıkamazlar. Duyguları karşısında ne yapacaklarını bilemez , çoğu kez çaresiz davranırlar. Siz onun duygularını adlandıracak bu duyguları açığa çıkarmış olursunuz ve niçin böyle hissetiğini ona anlatmış olursunuz.

9-   Çocuğunuza olumsuz eleştiri yönelmekten kaçının. Eleştiri birşeyi halletmeyeceği gibi çocukta öfke, intikam ve nefret hisleri yaratır. Daha kötüsü çocuk kendilerini ve başkalarını suçlar olur. Kendine güveni azalır. Dolayısıyla olumsuz eleştiri hem işe yaramaz hem de bir takım olumsuz davranışların birkaç başlangıcı olur. Olumlu eleştiri ; var olan durumda ne yapmalı ? sorusunu cevaplamalıdır. Örneğin; çocuk eğer bir dersten ikinci kez kırık almışsa , babasının ona ‘ bu zorluk çektiğin derste nasıl yardımcı olalım ? ‘demesi doğrudur; ‘ sn tembel bir çocuksun hep kırık not alıyorsun’ demek yanlıştır.

10-  Çocuğumuzla özel zaman geçirin. Onun tadına varın. Bu davranışınız onu mutlu edecek, öz saygısını artıracaktır.

Hiperaktif çocuklarda, diğer çocuklar gibidir, yalnızca idareleri daha zordur. Size bu başa çıkma yöntemlerini uygulamada başarılar dileriz. J

DOÇ.DR.   LALE VANLI 
Çocuk Eğit Blog