Çocuklara Hayatta Başarılı Olmaları İçin Hangi Beceriler Kazandırılmalı?

Günümüzün rekabet ve bilgi dünyasında, zeka  beceri ve yetenek, kişiyi başarıya götüren en önemli sermayelerdir.

Ancak öte yandan araştırmalar, bireysel üretkenlik, verimlilik ve kişisel mutluluğun akademik yeterliklerden daha çoğunu gerektirdiğini ortaya koymuştur.

Bir insanın, hayatının ilk 17 yılının ortalama olarak % 40ını okulda geçirdiği düşünülürse

İş hayatı öncesinde kazanması beklenen beceriler açısından okulun ne kadar hayati sorumluluğa sahip olduğunu açıkça vurgular.

Çocuğun uyanık kaldığı % 20 lik zaman dilimindeyse aile ve arkadaşlar bu becerileri elde etmesindeki diğer etkin kaynaklar olarak işlev görür.

Hayat başarısına götüren becerilerin kazandırılması  için planlı yaşantılar oluşturulması bu becerilerin kazanımının tesadüflere  bırakılmamasını gerektirir.

Çocuklarda kişilik gelişiminin % 70nin ilk 7 yılda oluştuğu düşünülürse, bu becerilerin kazandırılmasına geç kalmadan, öğrenme hızının ve kapasitesinin en yüksek olduğu  erken çocukluk yıllarına aile ortamı içinde başlamak gerekir. Bu dönemde bu anlamda bir eğitime başlanmasının yararları şöyle sıralanabilir;

1. erken dönem hayat becerileri eğitimi ve pekiştirme çalışmları çocuğun hayat başarısını olumlu yönde etkileyecektir.
2. sınıf-ev-sosyal ortamdaki uyum becerilerini artıracak istenmeyen becerileri en aza indirecektir.
3. evdeki çatışmaları en aza indirgeyecek, çocuğun aile bireyleri ve öğretmeni ve arakadşalarıyla kaliteli zaman geçirmesini sağlayacaktır.
4. eğitim ortamları açısından ise  bireysel olarak okul içi etkinliklerin amaçlarına ulaşmasını hızlandırak ve kolaylaştıracaktır. Etkili bir öğrenme iklimi sağlayacaktır.
5. özetle bu bceriler çocuğun yaşam boyu başarısına temel oluşturduğu kadar eğitim hayatı boyunca hem akademik başarısına katkı sağlayacak hem de öğretmenleri ve sosyal çevresince onaylanacak uyumlu davranışlar sergilemesini zemin oluşturacaktır.

Yapılan araştırmalar, akademik başarı ve hayat başarısı iş hayatı ve sosyal hayat için gerekli becerilerin örtüşmediği, ortak becerilerin dışında teknik ve akademik bazı becerilerin de varlığının gerektiği ortya konmuştur.

Rich günümüzde çocuklarımıza okullarda verilen bilgilerin okul sonrasında, yaşam içinde kullanıp kullanışlmayacağını sorgular ve okulda elde edilen bilgilerin yaşama transfer edilmesini önemser.

Ona göre okul, eğitimciler ve aile, bilgi  odaklı eğitimden sıyrılıp yaşamda kullanılabilir ve yaşam becerilerine dönüştürülebilir öğretim üzerinde durmalıdır.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        bu becerielri şöyle sıralar ve bu becerilerin okul sırasında ve yaşam başarısını elde etmede çok önemli rol oynadığını ilewri sürer.

Kendine güven- yapabileceğini hissetme – KARAR VERME YETENEĞİ VE İSTEKLİLİĞİ GÖSTERİR

Motivasyon-yapmayı isteme- çok çalışma isteği ve tutku

Çaba- isteği gerçeğe dönüştürmek için çok çalışma azmi

Sorumluluk-  görev almaya isteklilik ve yerine getirine getirme konusunda hassasiyet, yüklenme, işe sahip çıkma

İnisiyatif- taşın altına eline sokma, yetki kullanma- risk alma

Sebat- başaldığın tamamlama

Duyarlılık- başklarının varlığına özen ve duyarlılık gösterme

Takım çalışması- başkalarıyla birliktr çalışma uyum ve becerisi- yükü ve başarıyı paylaşma, biz duygusu

Sağduyu- basiret öngörü sahibi olma- isabetli kararlar alam doğru seçimler yapabilme

Problem çözme- bilgi ve becerilerini işlevesel hale getirme- çözüm odaklı kullanabilme

Riche göre bu becerilerin hayat ve iş yaşamın da karşığı şöyledir.

Kendine güvenir –

Çalışmlarını bağımsız olarak sonuçlandırır-

Yeni kavramları anlar ve uygular

Cevap veren, duyarlı esnek ve uyumlu biir  tavra sahiptir. PROBLEM ÇÖZME YETENEĞİ VE İSTEKLİLİĞİ SERGİLER

GEREKTİĞİ YER ZAMANDA SORUMLULUK ALIR

YETKİ KULLANMAKTAN KAÇINMAZ

Kendisini kontrol edbilir  KENDİSİNE VERİLEN GÖREVLERİ TAMAMLAR

Yaptığı işe odaklanır

Yeni teknik ve materyalleri en iyi şekilde öğrenir kullanır

Yaptığı işin kalitesine önem verir.

Öncelik ve anlyış gösterir

Kendi çıkarlarından vazgeçebilir

Dürüsütlük ve tarafsızlık duyguları ile hareket eder.

YENİ YAKLAŞIMLARI KULLANIR

YTENİLİKLERE AÇIKTIR

BİLGİ VE TEKNİK BECERİLERE SAHİPTİR

TAKIM ÇALIŞMASINA YATKINDIR

DÜRÜSTLÜK VE DOĞRULUK SERGİLER

RİCH bunlara mega beceriler adını verir

KENDİNE GÜVEN

bir işe başlama ve başladığı işi bitirebilme özellikleri bildiğimiz gibi çok önemlidir ve temelde ilişkli oldukları bceri Kendine güven duymadır. Bu beceriyi kazanma bir anda olacak bir şey değildir. Ve ancak yaşama dayalı deneyimlerle kazandırılabilir. Bu beceri için bazı diğer becerilerin sentezlenmiş olması gerekir.

Kontrol duygusuna sahip olma

Cesur olma, cesaretlendirilme

Yeni ve beklenmedik durumlardan korkmama

Ve bunlara uyum sağlama becerisi yani zeka

Kendine ve başkalarına saygı duyma

Bunların hepsi kendine güvenmenin temelidir ve bu beceri yaşam boyunca bunun üzerine birikim yaparlar. Maya gibidir.

Kaliforniya merkezli bir araştırma, bize “sıradan” çocukların kendilerini ancak kendilerinden beklentilerin yüksek olduğu durumlarda aştıkları söyler.  Öğretmenlerin onlardan  beklentilerinin yüksek olması, başaracaklarına dair önkabul ve inançları bu çocuklarda bu becerinin gelişmesine neden olmuştur. Çünkü öğretmenlerin bu tutumları sonucu çocuklar, “bir yetişkin bana inanıyorsa, demek ben yapabilirim” mesajını alarak kendine güven geliştirmeye başlamışlardır.

Kendine güven duyma eğitimi  uzun  soluklu bir yoldur. Bu nedenle

sabır gerektirir. Bütün bir çocukluk dönemince tüm fırsatlar değerlendirilmeli,

*çocuğun başarı ve girişimcilik fırsatları sunulmalı, yüreklendirilmelidir.

* özel yaşantılar planlanmalı

* küçük başarıları dahi vurgulanmalı

* yapmadıklarına değil yaptıklarına dikkat çekilmeli

* başarısızlığın öğrenmenin ve başarının en iyi yolu olduğu öğretilmeli

* başardığı alanların kullanılarak daha iyi olabileceği alanlar için bir çıkış noktası olarak kullanmak

* aile, çocuğun neredeyse yapamayacağı işten eminse eğer o şeyi istememeli

* gelişimsel düzeyine uygun ve az üstü beklentileri olabilir, ancak çocuk için basit gelecek etkinliklere atanmaları onlarda başarma heyecanı ve çoşkusunu yaşamalarına engel olabilir.

*aile telefonlara bakmasını isteyebilir

MOTİVASYON – YAPMAYI İSTEME

Bireyin başarısını belirleyen en önemli etkenlerden birisi de, bir işi yapmaya ilişkin isteklilik düzeyidir. Akademik ve teknik anlamda bir birey ne kadar yetenekli olursa olsun yaptığı işe karşı sevgi ve isteklilik gösterme konusunda yetersizse, çoşkusu yoksa sonuç olumsuz olacaktır.

Motivasyon çocukların öğrenme davranışlarını yakından ilgilendiren en önemli enerji kaynağıdır.

Çocukta görülen davranış değiştirmemedeki ısrarın nedeni motivasyon eksikliğidir.

Motivasyon bir davranışı hem başlatır hem de sürdürülmesini sağlar.

Konuya ilişkin ilgiler önemlidir. Ayrıca, o işten aldığı doyum- doyumsuzluk, başarı-başarısızlık, ödül-ceza diğer etkenlerdir.

Aile, kalıcı davranışlar için önce çocuğun ilgisini çekmeli,

Çocuğun yapılacak işi öncelikle anlamlı bulması gerekir.

Motivasyonu yüksek öğrenciler, bilgi edinmeye ve kendilerini gerçekleştirmeye değer verirler.

Bundan zevk alırlar. Ayrıca öğrenmek için özel çaba ve dikkat harcarlar.

ÇABA- ÇOK ÇALIŞMAYA İSTEKLİLİK

Başarının temelinin ne olduğuna ilişkin görüşlerde yetenek ve çaba kavramları sıklıkla geçmektedir.  Çocukların yetenekleri daha çok genetik olarak belirlenir.ilk çocukluk yıllarında bu yetenekler eğitimci ve aile tarafından keşefedilir ve beslenirse gizli olmaktan öte geçer ya da tam tersi bir çevre söz konusu ise eriyip gider.

Geleneksel anlayış zekaya ve yeteneğe büyük değer atfederken çabanın değerini küçümseme yanlışlığı içine düşmektedir. Hatatv daha ileri giderek çok çalışmayı ve çabayı yeteneksizlik konusundaki yetersizlik açığını kapatmak için söz konusu girişimler olarak ileri sürer. İedal anlayış çabası yetneğin ve yetneksiz çobanın çok fazla anlam ifade etmediğidir. İnsanların çoğu bu nedenle çok çalışma için gönülsüzdürler çünkü aptal görünmekten çekinirler. Hiç ya da çok çalışmadan çok başarılı olmak çok zeki bir görünüm nedeniyle daha fiyakalı gelmektedir ve belli bir popüleriteye neden olur.  Öte yandan çabalamaya dayalı bir anlayış var olan zeka potansiyelini öğrenebilen bir zekanın sürekli gelişim göstereceğini ileri sürer ki biz da daha çok bu kannate yakın duran bir bakış açısı içindeyiz. Yetenekler olağanüstü çabanın belli yetenekleri yeniden yapılandırdığının deneyimlendiğine sıklıkla rastlanılmaktadır. ağabeygail Adams der ki, öğrenme şans eseri elde edilmez, yeni bilgi ve becerileri istekle arama ve bu konudaki gönüllü çabayla ilgilidir. Hiçbir başarı tesadüfi değildir. Ve iman düzeyinde bir inanca eşlik isteyen     çaba ve pratikle ilgilidir.

SORUMLULUK

Benlikten sıyrılma, duyarlılık ortaklık katılım söz ve işbirliği kavramlarıyla sorumluk bilinci yakından ilgilidir. Toplumsal sorumluluk ise bunların yanında insan severlik adalet ve insan haklarına duyarlık gibi özellikleri gerektirir.

Sorumluluk sahibi bir birey aldığı görevi bir görev rutinliği içinde değil amaçtan sapmadan azim ve sebatla istkle yerine getirir.  Bı rolü tarafsızlık ve esneklik içinde yerine getirir. Bu şekilde bir sorumluluk bilinci sonuçta etkililiği ve memnuniyet verici sonucu ve  doyumu getirir. Bu davranışı gösteren birey sonucu kontrol etme çabasına girmeden sadece süreçle ilgilenir ve sadece üzerine düşeni yapar, yeri geldiğinde sorumluluğu ve yetkiyi deveredebilir, sonuçtaki başarıyı paylaşır ve bunu paylaşırken alçakgönüllülük göstermekten rahatsızlık duymaz. Ancak aşırı bi sorumluluk duygusu kaygı yersiz kuşku ve korkuya neden olur karar vermeyi zorlaştırır ve istenmeyen sonuçlara neden olur.

Ödülün sorumluluk kazandırmada önemli bir etkisi olmadığını, cezanın da aynı şekilde nefret düşmanlık duyguları oluşturduğunu, nasihatın ise eleştiri olarak algılandığını ve hiçbir işe yaramadığını vurgulayan Marshall

Çocukların sorumluluk alabilmesi için öncelikle onlara güvenildiğini bilmek isterler. Bu konuda fırsat verilmeldir. Özgür ortamlar önemlidir. Dünyanın işleyişini anladıklarını göstermeleri gerekir. Krendilerini ancak bu yolla önemli ve değerli hissedebilirler. Bazı görev ve sorumluluklar vermek onlara özel bir statü atfetmek anlamına gelir ve bu onların çok hoşuna gider. Bu ayrıcalık onlara bireyselliklerini ve biricikliklerini hattlatır ve kendileri sevmelerini sağlar.

İNİSİYATİF – HAREKETE GEÇME

Liderlik vasıflarının en göze çarpanları,

Onurlu-güvenilir olması

Kişisel çıkarlarını kurumun çıkarlarından üstün tutmaması

Kendini güdülemedir

Kendinin özel ve özgün gerekesinimlerini önmeser

Başkalarınınkini de

Bunun için empati v etkili iletişim gerekir.

Saygın bir lider,  kendisinin ne olduğuna yani inançları ve kişiliğine

Ne bildiğine,meslek, görevler ve insan doğası ve ne yaptığına dikkat eder

Ahlaklıdır

Öngörü sahibidir.

Ancak yetişkinler ve eğitimciler kontrolü elden bırakmak istemedikleri için çocuklarda liderlik özelliklerinin gelişimine yardım etmek üzerinde fazla durmazlar.

SEBAT BAŞALDIĞI İŞİ TAMAMLAMA

Kendine kendi fikirlerine amaçlarına ve yaptığı işe inanma ve yarıda bırakmadan çok çalışmadır.  Yaprığı işe adanmayı ve kendinden geçmeyi gerekli kılar. Ve kendiyle kalabilen insanların temel özelliğidir,

Günümüzde insanlar dikkatlerini kendilerinden çok başkalarına vermişlerdir ve kendilerinden .çok başkalarıyla ilgilenip onları değerlendirmekle meşguldürler.  Kendini düzeltmeyi başkalarını düzeltmekten daha fazla önemseyen insanların ve başkalarının yeterliklerini tartışmaktan çok Kendi yeterliliklerini arttırmayla  ilgilenen insanların işidir.

Bir işe başlarken duyulan çoşku ve heyecean kadar bunu sürdürebilmek tam olarak sebattır. Başkalarının izin, iltifat ve görevlendirmesini beklemez, başkalarının teşviklerine ihtiyaç duymazlar. Kendi kendini teşvik edip, ödüllendirebilirler.  Kendi kendilerini motive edebilirler. Her adımda her başarıda gerçek bir mutluluk yaşarlar, aşılan zorluklardan keyif alırken, aşılacak zorluklar gözlerinde dağ gibi büyümez aksine onları heyecanlandırır.  Sebat başlanan işi tamamlamak için ek bir enerji ister.

Başaranlarla deneyenler arasındaki fark

Bugünün çocuklarına bunu öğretmek daha da zordur çünkü hız çağında ve kimsenin beklemeyi sevmediği bir çağdayız. Yavaş usul asildir ancak günümüzde çok hızlı olanın kazanıldığına inanılmaktadır.

Kullandığımız her teknolojik alet beklemenin aleyhine çalışmaktadır. Bunların etkisiyle  her şeyin hızlı çok daha hızlı yapılmasını öğreten ve doğru güzel olanın hızlı olan olduğunun refere edildiği yaşam biçimlerimiz içinde bu aslında beklenen ancak istenmeyen bir sonuçtur. Çünkü sebat etmeyi bilmeyen çocuklar yavaş yavaş emek vermeyi de unutmakta hatta hiç öğrenememektedirler.

Sebatlı olmayı öğretecek etkinlikler yapılmalıdır. Sebatın en önemli parçası zaman ve zamanın geçmesine saygı göstermek, uzun süren işlerdir.. Çok sayılı yap-boz oyunları, aile albümü oluşturma, tohumlu bitki yetiştirme zaman gerektiren uygun etkinliklerdir.

TAKIM ÇALIŞMASI

İşbirliği ve takım çalışması iki ya da daha fazla bireyin problemleri çözme, sıra dışı ürünler ortaya koyma ve ortak bir amça için birlikte çalışabilme ve uyum kabiliyetidir.

Bazıları başkalarına bağlı olmaktan hoşlanmazlar ve küme çalışmalarında üretken olamazlar.

Takım çalışması kurum başarı için vazgeçilmez bir konudur.  Ortak bir enerji ve kollktif bir güdülenme gerektirir.

Çocuklar için ön koşul beceriler şunlardır;

Ortak bir amaca sahip olmak

Paylaşmayı bilmek

Başkalarını tarafsız bir şekilde dinlemek ve yapıcı cevaplar vermek

Düşünce, ilgi ve değerleri konusunda açık ve dürüst olmak, düşüncelerini açıkça ifade etmek

Yeri geldiğinde tabi olmayı, yeri geldiğinde lider olmayı bilme

SAĞDUYU

Muhakemeden ayrılmış zeka aptallıktan başka bir şey üretemez

Sağduyu geneli özele uygulamaktır.  Doğru olanı seçme,

Çocukları yaşam içinde karşılaştıkları durumlarda  isabetli davranma ve isabetli kararlar alacak bireyler olarak yetiştirmek önemlidir. Aslında bu yetenek çocukların doğasuında vardır. Ailelerin yapacağı sağduyu gerektiren işleri bulmak ve listelemek ve bu konularda uygulamalar yapmalarını sağlamaktır.

Seçenekler sunmak

Başkalarının istekleri düşünce tarzları ve duyguları hakkında konuşma

Zaman yönetimi, mesleki ve parasal konular, kendi ve arkadaşlarının tercihleri ve nedenleri hakkında sohbet etmek bu becerinin kazandırılması için uygun ve etkili etkinliklerdir.

Kaynak: Yard. Dç. Dr. Nilgün Uskuer İnan, Okulöncesi Eğitimde Güncel Konular 

Prof. Dr. Ayla Oktay, Dr. Özgül Polat Unutkan

Çocuk Eğit